Стартапқа ақша салған кезде инвестор мен фаундер арасындағы сауда-саттықтың маңызды мәселесі стартапты бағалау болып табылады. Осы бағалау негізінде компаниядағы инвестордың үлесі анықталады.
Қазіргі уақытта әлемде стартапты бағалаудың көптеген әдістері бар. Мысалы, компанияның ағымдағы жылдық кірісі онға көбейтіледі, кейбіреулері бірнеше жылдан кейін жоспарланған кірісті беске көбейтеді, біреу ұқсас стартаптардың құнымен салыстырады және т.б. Бұл әдістердің ешқайсысы бұрыс емес.
Мүмкін, ең сенімді деп саналатын стартапты бағалаудың жалғыз әдісі- нақты инвестицияларды бағалау.
Яғни, егер, мысалы ретінде стартапқа 100 000 доллар салған және ол үшін 10% үлесін алған инвестор болса (стартапты қандай әдіспен бағалағаны маңызды емес), онда стартаптың құны 1 000 000 долларға тең болады деп есептеледі. Шынында да, бұл әдісті бар әдістердің ішіндегі ең негіздісі деп санауға болады, өйткені оны тек теориялық пайымдаулар мен есептеулер емес, нақты салынған ақша растайды. Себебі, егер инвестор өз ақшасын салып, құрылтайшымен ұзақ сауда-саттықтан және даулардан кейін белгілі бір үлесті алса, онда стартаптың мұндай бағасын ең әділ деп санауға болады.
Бұл ереже Sequoia Capital немесе Andreessen Horowitz сияқты ескі және беделді компаниялар сияқты кәсіби ойыншылар жұмыс істейтін АҚШ сияқты дамыған нарықтарда қауіпсіз жұмыс істейді. Олардың стартапты бағалауы кейінгі инвесторлар үшін аксиома болып саналады.
Бірақ, дамушы нарықтардағы жағдай мүлдем басқа. Мысалы, Қазақстанда стартаптарға инвесторлардың көпшілігі өздерін венчурде алғаш рет сынап көріп жатқан кәсіби емес ойыншылар болып табылады. Олардың көпшілігі стартапты бағалау кезінде ешқандай әдістерді қолданбайды, тек өнімнің немесе стартаптың сезімдері мен әсерлеріне сүйенеді. Мұндай мәмілелерді бенчмарк деп санауға болмайды, яғни келесі инвесторлар стартапты бағалауға сілтеме жасай алмайды.
Сондықтан, дамушы елдерде жоғарыда аталған ереже үшін кішкене түзету жасалуы керек: алдыңғы инвестордың стартапты бағалауына назар аудару тек кәсіби инвестор болған жағдайда ғана мүмкін болады, мысалы, мамандандырылған инвестициялық компания немесе венчурлық қор, ангелдық компаниясы немесе жеке ангел. Олардың кәсіппен кәсіби түрде айналысуы және бір жылдан астам уақыттан көбірек айналысуы маңызды. Сондағ ғана олардың инвестициялары мен бағалауларына сенуге болады.
COMMENTS