Кез-келген қоғамның, мейлі ол қарапайым болсын, мейлі заманауи болсын, Шығыс менталитеті болсын, Батыс менталитеті болсын, белгілі бір мінез-құлық нормалары бар. Бұл ережелер әр қоғамда әртүрлі болуы мүмкін, бірақ олар кез-келген мәдениетте кездеседі.
Ал қазақтың «ұят болады» дегені – бұл біздің қоғамда қалыптасқан мінез-құлық нормаларын бұзудан сақтайтын фактор.
Мысалы, жалаңаш жүру немесе көшеде мұқтаждықты қанағаттандыру қазақстандық мінез-құлық нормаларын бұзады және қоғамдық айыптауға әкелуі мүмкін. Мұндай жағдайларда олар рұқсат етілген шекарадан өту туралы сигнал беретін «ұят болады» сөзін пайдаланады.
Алайда, егер дәл осындай жағдай, мысалы, қысқа белдемше киген қызға немесе көшеде сүйісіп тұрған ғашықтарға қатысты болса, онда бұл маған тым артық шектеу болып көрінеді. Мұндай шектеулермен күресу керек, өйткені олар ескірген немесе уақыт рухына сәйкес келмейді.
Мораль мынада: әдептілік шеңбері әрқашан болған және болады. Бірақ бұл қатып қалған және мәңгі сақтауды талап ететін догма емес. Қоғам дамуының әр кезеңінде ақылға қонымды, заманауи мінез-құлық ережелерін сақтау, ал бостандықты шектейтін және қоғамның дамуына кедергі келтіретін ескірген патриархалдық дәстүрлерден арылу керек.
COMMENTS