Қазақстан Республикасында 100-ден астам ұлт тұрады.
Қарапайым өмірде барлық этностардың өкілдері бейбітшілік пен келісімде өмір сүреді, отбасылармен достасады, бір-біріне көмектеседі, бірге қуанады және қайғырады.
Бірақ кейде біздің үлкен тату отбасымызда этносаралық қақтығыстар басталады.
Неліктен? Себебі неде? Олай болмауы керек сияқты.
Өкінішке орай, бұл үшін терең психологиялық себеп бар. Мәселе мынада, әр адамның ішінде «әлсіз адамға ашулану»деп аталатын кішкентай жағымсыз қасиет бар. Кейбіреулер бұл қасиетті күн сайын өздерінің көршілеріне, олардан әлсіз және қорғансыз адамдарға, мысалы, әйелдеріне, балаларына, бағыныштыларына, үй жануарларына немесе жай өтіп бара жатқан адамдарға ашулану арқылы көрсетеді.
Бұл қасиет, әдетте, адамның бойында, тәрбие, білім, руханият қабатының астында жасырылады. Бұл қабат неғұрлым қалың болса, жағымсыз сапа соғұрлым тереңірек жасырылады. Кейбір адамдарда оны ояту үшін оның ең жақсы қасиеттерінің үлкен қабатын жару немесе қайрау керек. Ал білімі, руханилығы мен даналығы аз кейбір адамдарда жаман қасиет таяз, жазадан қорқудың нәзік қабатының астында жасырылады. Оларға кішкене себеп пен жазасыздық сезімін беру жеткілікті.
Жаман қасиеттің сыртқа шығуына көмектесетін үлкен фактор-бұл адамның жалпы қанағаттанбауы. Ол жанартаудың сыртына ыстық магма жарылғандай, ішкі жағынан тәрбие мен ар-ожданның сыртқы қабатын қайрайды. Адам салық жинағаны үшін мемлекетке ашуланады, бірақ бұл салықтар үшін оны қорғамайды, емдемейді, балаларын тәрбиелемейді; байларға ақша тапқаны үшін, қалай екені белгісіз, содан кейін олармен айқайлап, кедейлерді айыптайды; жақсы өмір сүргені үшін басқа ұлт өкілдеріне, байырғы халыққа қарағанда және т.б. Егер осы тітіркендіргіштердің бірнешеуі сәйкес келсе, онда жарылыс сөзсіз. Жарылыс кезінде мен барлық осы тітіркендіргіштердің бейнесінде жинақталған ашуды жойғым келеді. Мысалы, егер бай дүнгендер (армяндар, ингуштар, түріктер, кез-келген адам) кедей қазақты ұрып-соққан болса, ал полиция ештеңе жасамаса, онда бұл жағдайда «ашуын алу» қасиеті тәрбиенің, парасаттылықтың барлық байланыстарын бұзатын сәт басталады. Егер осы сәтте тек сіз ғана емес, көптеген адамдар да сол сезімге итермелейтінін көрсеңіз, және, мүмкін, полиция мұндай массаны жеңе алмаса, яғни соңғы тежегіш – жазадан қорқу бұзылған жағдайда, адамды тоқтату мүмкін емес болады. Қатыгез және мағынасыз төңкерістер мен толқұлар басталады.
Мемлекет пен жалпы қоғам не істеуі керек?
Төменгі сезімді жою мүлдем мүмкін емес. Ол терең өмір сүреді және тіршілік ету мен көбеюдің негізгі инстинкттерінен тұрады. Бұл инстинкттермен күресу мүмкін емес.
Қоғамның өзін – өзі сақтау үшін жасай алатын жалғыз нәрсе-бұл адамдардың санасының жоғарғы қабатын қалыптастыру, яғни зейінді, парасаттылықты, өзара сыйластықты насихаттау.
Мемлекет жасай алатын жалғыз нәрсе – адамдардың сот төрелігі (заң әділетті және барлығына тең болуы керек), экономика (адамдар заңды түрде ақша таба алуы керек), мемлекеттік қызмет (барлығы бірдей мансаптық мүмкіндіктерге ие болуы керек) және басқалар сияқты негізгі факторларға қанағаттанбауын жою.
COMMENTS