Мен бізге, қазақстандықтарға, американдық және еуропалық тұрмыс салтын жиі мысал ретінде келтіремін. Онда тәртіп, ықпалды заңдар қаншалықты жоғары екені, демократия ұстамдырақ екені туралы айтамын.
Кейбір оқырмандар бұны нақты АҚШ елі немесе еуропалық елдердің біреулеріне жағымпаздық деп түсінеді.
Олай емес екенін сендіргім келеді.
Ол елдерге мен кейбір сұрақтарда ұнамды мысалдар ретінде ғана сүйенемін. Еш уақытта мен оларды дәріптемеймін. Онда да адамдар тұрады, олардың өздерінің ынталары мен кемшіліктері бар.
Мысалы, мен АҚШ-ның Иракта өткізген операциясын үзілді-кесілді кінәраттаймын. Жаппай қырып-жою қарудың бар болғанының дәлелдігі табылмады, ал бұл елдің басшылығы қырылып қалды. Химиялық қару тек сылтау болғаны түсінікті. Басты мақсат болып негізді батыл диктатордың билігін құлату болды. Мақсат игілікті болса да, АҚШ-ның заңсыз әрекеттерін ақтамайды.
Маған АҚШ Гуантанамода түрме салғаны және онда адамдардың соттың шешімісіз ұсталғандары ұнамайды.
Тұтқындарды онда азаптағаны мәлім болғаны маған онан әрмен ұнамайды. Бұл сұмдық және де өзін «бостандық пен демократияның қорғаны» деп атайтын АҚШ-на лайықсыз.
Менде келіспеушілік пен айыпталушылық тудыратын АҚШ-ның тағы да көптеген әрекеттері бар.
Бірақ менің үрейімді басқа алады.
Айтылмыш деректерді АҚШ-на қарсы пайдалана отырып, кейбір насихатшылар байқатпай түсініктерді алмастырып жібереді де әдейі нақты елдегі жағымсыз құбылыстарды жалпы демократиямен байланыстырады.
«Демократияны қалайсыздар ма? – дейді олар, – онда полицейлер нәсілдік белгі бойынша өлтірушілік жасағандарын тосыңыздар!»
«Демократияны қалайсыздар ма? Онда Югославиядағыдай бомбылауды алыңыздар!»
«Демократияны қалайсыздар ма? Онда түрлі-түсті революцияларға дайындалыңыздар!»
Және де тағы басқасы.
Бұл қандай сандырақ сияқты көрінеді! Демократияның қандай қатысы бар және жеке елдің «әлемдік жандарм» олқылығының немесе нақты бір мемлекеттің ішкі мәселелерінің қандай қатысы бар?
Әйткенмен, барлығы бірдей жақсылықты жамандықтан ажыратуға икемді бола қоймас. Көбі насихаттық қулықтарға еліктеп кетеді. Міне мінеп-сынауларда да келесі сөздер сияқтыны көремін: «Ал бізге бұл бостандық пен демократиялар не үшін қажет? Олардан қиындықтар көбейеді. Бізге онсыз да жақсы! Бөтен бірулердің заңдары бойынша өмір сүргіміз келмейді!».
Шынымен де АҚШ-тын жақтырмаудан біздің көбіміз жеке адамның бостандығы мен құрметін, демократия, мүмкіншілдіктердің теңдігі, барлықтардың заң алдында теңдігі және т.б. сияқты негіз қалаушы адами құндылықтардан бас тартамыз ба?
COMMENTS