Спортта, әр айрықша жағдайда сияқты, адамдардың түйірі танылады. Адам қандай екенін білгіңіз келсе, оны футбол алаңында немесе хоккей  кортында байқап көріңіз.

Егер де ол білдіртпей аяқпен шалып қалса, ережелерді бұзғанын мойындамаса, төрешімен ұзақ дауласса, команда бойынша серіктестерін жасаған қателері үшін кінәласа, онда осындай адаммен бірге барлауға шықпаңыз деп кеңес берер едім. Күнделікті өмірде ол ұсақшыл, өкпешіл және де пиғылды адам …

Сегіз жасар ұл бала езілген бояулармен сурет салумен құмарланып шұғылданып жатыр. Оның алдында бояулар салынған түрлі-түсті түтіктер мен бояу тақтайша. Жанында әкесі газет оқып отыр.

– Әкетай, – деп ол кенте сұрады, – ал Ахмет аға жақсы адам ба?

– Пәлі… білмеймін, – әкесі әдеттегідей барлық балалық сұрақтарды шындап қабылдайды, – бәлкім, иә шығар.

– Ал Сәбит ағай ше? – …

Өмір әділетсіз деп жиі айтылады, өйткені біреу табыс табу үшін өмір бойы маңдай терін төгіп еңбек етеді, ал біреу бірден миллионер болып өмірге келеді.

Келісемін, бұл әділетсіз.

Бірақ бұл мұрагерлердің әкелері турасында әділетті ғой. Бұл мұра ретінде табыс ететін өзінің миллионын маңдай терін төгіп тапқан дәл сол адамдар. Неге біз оларды өзінің баласына игілік көрсету құқығынан айыруымыз қажет? Бәлкім, осы …

     Бір қызық егжей-тегжейді байқап қалдым: Италияда, мейрамхананың немесе дәмханасының үстел басына отырып, біз, әдеттегідей, өзіміздің телефонымыздан бас көтермей, бір-бірімізбен емес, виртуалдық достарымызбен тілдесе бастаймыз. Біз қазір Интернет пен смартфондарға тым әуестенген тірі өліктер сияқтымыз. Кездейсоқ жан-жағыма қарап қалсам, біздерден, қазақтардан және кейбір кәрістерден, басқа ешкім үстел басында смартфонды шұқылап отырмағанын кенте байқадым. Бәрі тамақтанып, бір-бірімен әңгімелесіп, тілдесіп отыр. …

– Әке, әлсіздерге және де жәбір көргендерге көмектесу керек деп айтасың. Ал сен кешкілікте мен үйге қайтып келе жатқанымды елестетіп көр, аулада біреулер қыз баланы шап беріп ұстап, оны қараңғы бұрышқа сүйреп әкетті делік. Мен не істеуім керек?

– Қалайша не? Әрине, оған жақтасуың керек.

– Ал егер ол жігіттің пышағы болса ше?

– Таяқты, тасты, тағы да бірдеңені шап …

Әр қоғамда сияқты, Қазақстанда да байлық пен абырой туылған кезде тиетін адамдар бар. Олар миллионерлердің, сауық-жұлдыздардың немесе саясаткерлердің балалары. Оларды «шахзадалар» деп атауға болады.

«Шахзалардың» олжалы бастапқы жағдайлары көбінің ашуын келтіреді. Өзінің қолымен немесе миымен әлі де ештеңе істемей, оларда әкелерінің миллиондары немесе аналарының даңқы сияқты белгілі бастапқы қаражаттары болғаны әділетсіз көрінеді. Әрине, жаңа миллиондарды миллиондаған долларға немесе табынушыларға қосу …

         Менің есімде шамамен 10 жаста болдым. Аулада достарыммен бірге ойнап жүрдім. Бірнеше жас үлкен, жергілікті бұзақы бала маған тиісті, содан соң ұрып, ойыншығымды алып қойды. Жалпы, кәдімгі оқиға.

         Мен жылап, жәбірленушіме шағымдану үшін әкеме жүгірдім. Бірақ, әкем жақтаудың орнына, маған ашуланды, желкеден қойып қалды да, келесі сөздерді айтты: «Бұл мәселені өзің шеш» …

Үнемі өзімнің балаларыма сендіру өнерді ие болу қаншалықты маңызды екенін айттым.

Сен кім екендігіңнің оқасы жоқ: кәсіпкер, саясаткер, мұғалім, бағдарламашы. Кез келген жағдайда қисынды, сендіріп және ұғынықты сөйлеу дағдылары өмірде өте көмектеседі. 

Ол үшін көп оқу және сөйлеу қажет.

Әрбір отбасылық кешкі асымызды дерлік мен пікірталас-клубқа айналдырамын. Ұлымды (ал қызым келгенде – оны) әртүрлі сұрақтар бойынша өзінің көзқарасын дәлелдеуді сұраймын, …

– Иә, не істейміз енді? Олар саған қанша қарыз?

– Саған сияқты, үш ай үшін.

– Біз күні-түні оларға құлдық еттік, сол жын соққан бағдарламаны жаздық, асықтық! Ал олар бізді балақайларды сияқты алдап кетті! Доңыздар емес деп айтуға болады ма, а?

– Олар министрлік ауыр жағдайға тап қылды деп айтты ғой. Бюджеттен қаражат бөлмепті.

– Сонда не? Біз не істеуіміз …

– Анашым, әке, сендер неге үнемі үйде отырып қалдыңдар? Бір жаққа, тым болмаса жипажайға демалып барып келіңіздер. Мен сіздерге жолдама алып берейін. 

– Рахмет, балам. Бізге үйімізде де жақсы. Біз туралы ұайымдай бермесеңші. 

…

– Анашым, сен неге тағы пойызбен келе жатырсың? Мен саған ұшаққа билет сатып алайыншы. 

– Не үшін? Пойызда жүрген мен үшін үйреншікті және де көңілдірек болар. …